Sự Sống Thầm Lặng

F. Legér là một chủ soái của phái lập thể muốn nhìn thấy cả thời gian qua các điểm nhìn khác nhau của người quan sát, tạo ra một không gian kiểu mới khác hẳn không gian hai hay ba chiều cổ điển. Ông cũng là  người đi đầu trong phát triển bút pháp ‘lập thể phân tích’  chia cắt các hình thể, phân tích mọi biểu hiện  để  phơi bày kết cấu vật lý bên trong của các đối vật. Tuy nhiên đóng góp lớn nhất của F. Legér về mặt thẩm mỹ lại là vẻ đẹp tươi rói và lạc quan của công nghiệp và xây dựng. Là người thiên tả ông ca ngợi người công nhân như kẻ sáng thế ra thời đại mới và công trường , xưởng máy của ông hiện ra tươi đẹp trữ tình như núi đồi hùng vĩ và đồng hoa nên thơ.

Ở bức tĩnh vật này - một cái bàn ăn nhỏ với một vại bia quá khổ - ta thấy mọi thứ được chia cắt, quy giản về những hình hình học lặp đi lặp lại với các màu cơ bản là đỏ - vàng - lơ và đen - trắng. Các đường thẳng vuông góc và các đường chéo của mặt bàn và gạch sàn nhà không khác hệ giàn giáo ngoài công trường. Vài nét cong uốn lượn to lớn đã ‘mềm hóa’ toàn cấu trúc và thổi thêm không khí hứng khởi tươi vui vào tranh.

F.Legér muốn ‘công nghiệp hóa’ cả những yếu tố thiên nhiên và các sản phẩm thủ công. Ông ca ngợi vẻ đẹp  của sự khúc triết, hàng loạt và duy lý.Vẻ đẹp toàn năng của công nghiệp sẽ chiếm lĩnh toàn nội thất  ngôi nhà riêng tư của cá nhân ta - từ bàn ăn tới phòng tắm, phòng ngủ…cũng như toàn bộ nội giới tâm hồn ta! Tiếng búa máy và cần cẩu sẽ đáng yêu trữ tình như tiếng violon và tiếng sáo trong khúc nhạc đồng quê hiện đại! (Một thời gian dài các thiết kế vải hoa hiện đại chịu ảnh hưởng trực tiếp từ những sáng tác lập thể như thế này.)

Một bức Tĩnh vật có thể trở thành biểu tượng của một họa sĩ, một trường phái, một thời đại nghệ thuật thế giới.Đó là loạt 12 bức Hoa hường dương của Van Gogh vẽ trong các năm 1887-1889 ở Paris và Arle. Ông thường vẽ những bông hoa cắm trong một cái bình đất liên tục từ sáng sớm tới chiều muộn vì ‘hoa này rất nhanh tàn’. Ông cho rằng cơ sở đầu tiên của hội họa là nét tạo kết cấu vững chắc: Hệ thống nét quằn quại, uốn lượng như lửa, xuắn kết rồi tung tán như xoáy lốc hay gió cuốn, nước chảy đặc trưng cho phong cách Van Gogh. Bản ‘giao hưởng vàng - lục’ của ông quá nhiều cung bậc, tinh tế, hào hùng và bi đát chỉ có thể so với các giao hưởng của Bethoven. Van Gogh quy giản không gian về hai chiều, bình đồ như các họa sĩ Á Đông để nhấn mạnh vẻ đồ sộ phi thường của những đóa hoa  gân guốc, thô nháp, không mày may  hoa mỹ, ẻo lả hay điệu đà ,mời gọi nhàm chán…  Ở bình hoa đó họa sĩ muốn gói trọn một kiếp người, một vòng sống: Sinh ra - tươi non - trưởng thành - yêu thương - sinh sản - già nua héo tàn và chết!  Màu vàng - Van Gogh được một số người lý giải là hệ quả của bệnh thấy ánh vàng hay do kỹ thuật chế màu chói sáng nhờ có gốc chì!  Điều đó dĩ nhiên  là phiến diện bởi trong các bức thư gửi Theo, người em trai, Van Gogh nói ông vẽ loạt tĩnh vật Hoa hướng dương  để thể hiện tâm hồn và tư tưởng của chính ông và của cả một thời đại sẽ tới. Ông tự ám chỉ mình là ‘Người họa sĩ của tương lai’. Hành động vẽ là hành động sống, nét vẽ là chính nhịp đập của máu từ tim và rung động của thần kinh từ khối óc. Trực tiếp, không qua một trung gian nào. Và đó chính là tôn chỉ nghệ thuật của các phái Dã Thú, Biểu Hiện ở Châu Âu và Biểu hiện trừu tượng ở Mỹ suốt cả TK 20.

Hoàn toàn không quá khi nói: Nếu là họa sĩ trẻ sinh sau Van Gogh chắc chắn bạn phải có lúc đã từng coi ông - những bông hướng dương này-  là mặt trời hội họa của mình.